Meer geschiedenis? Kijk op NPOKennis.nl
↳ Enter om te zoeken
10 november 2015

Andere Tijden

Bij de dood van Franco
Bekijk Video
29 min

 “Mijn grootmoeder was bij de ‘Rooien’”, zegt Lino Calle als Andere Tijden hem interviewt voor de aflevering over de gastarbeiders die in de jaren 60 uit het Spanje van dictator Franco naar Nederland kwamen. Calle vervulde een vooraanstaande rol als voorman van de Spaanse gastarbeiders in Nederland. “Mijn grootmoeder werd door de fascisten gepakt, kaalgeschoren en op een muilezelkar door het dorp gereden”, vertelt hij in het Nederlands. “Je moest je schamen als je aan de kant van de Republiek stond.”

Vanuit een land van onderdrukking kwamen de Spanjaarden als gastarbeiders naar het snel veranderende Nederland van de jaren 60. Sommigen maakten gebruik van de vrijheid en verzetten zich vanuit Nederland tegen Franco. Anderen bleven bang.

Arbeid als Spaans exportproduct

Sinds het einde van de burgeroorlog in 1939 wordt Spanje geregeerd door "generalísimo" Franco, een dictator van fascistische snit die handig gebruik heeft gemaakt van de verdeeldheid onder zijn republikeinse, socialistische, communistische en anarchistische tegenstanders. Maar economisch gaat het niet goed onder Franco: er heerst armoede en werkeloosheid.

Tegelijkertijd zijn arbeiders in Nederland hard nodig. In 1961 sluiten Nederland en Spanje een overeenkomst die het Nederlandse bedrijven mogelijk maakt Spaanse gastarbeiders naar Nederland te halen. Dit zorgt voor meer rust in Spanje en bovendien wordt er veel geld naar huis gestuurd waardoor de armoede vermindert.

Angst

De Spaanse gastarbeiders komen vooral uit de arme streken Andalusië en Extremadura en dragen het verleden uit de burgeroorlog met zich mee. In elk dorp weet iedereen wie "goed" of "fout" was. Met die bagage komen ze in het vrije Nederland van de jaren ’60. Voor sommigen betekent die vrijheid dat ze zich politiek kunnen ontwikkelen. Via vakbonden komen ze op voor hun rechten als arbeider, en acties tegen Franco blijven hier ongestraft. Voor anderen zijn de angst en intimidatie van het regime in Spanje te sterk. Zelfs in een vrij land voelen ze zich beperkt in hun dagelijks leven. Als anderen zich wel manifesteren, zijn ze bang dat ze er op vakantie in Spanje last mee zullen krijgen. “Ik was niet bij demonstraties”, zegt een van de gastarbeiders in de uitzending, “Vanwege de ervaringen in Spanje: je werd verraden door tegenstanders of je eigen mensen.”  De schaduw van de Spaanse burgeroorlog reikt daarmee tot in het Nederland van de jaren ‘70.

Regie: Yael Koren
Research: Rob Bruins Slot, Marjolein Koster

Uitzending: di 10 nov 2015, 21.20 uur, NPO 2.

5 november 2015

Begrafenis Franco

Begrafenis Franco
Bekijk Video
3 min
Geïnterviewden Bronnen
  • Lino Calle
    Lino Calle
  • Juan Bastan
    Juan Bastan
  • Visi Valverde
    Visi Valverde
  • Pater Theo Beusink
    Pater Theo Beusink
  • Sergio Marti
    Sergio Marti
  • Mi casa su casa

    Steven Adolf, Mi casa su casa: Aanschuiven bij Spaanse migranten (2012).

  • Staat, markt en migrant

    Tesseltje de Lange, Staat, markt en migrant: De regulering van arbeidsmigratie naar Nederland 1945-2006 (2007).

  • Nieuwe jas voor gisteren

    "Nieuwe jas voor gisteren" en “Van Franco Vrij”, in: Onze Jaren, De wereld na 1945. p1675-1680 en p3732-3735 (Amsterdam, 1976).

  • Aktiekomitee pro gastarbeiders

    Nelly Soetens, Aktiekomitee pro gastarbeiders (2012).

  • Werken, werken, werken!

    Jan Stads, Paul Spapens, Henk van Doremalen, Werken, werken, werken! De geschiedenis van de gastarbeiders in Tilburg en omstreken 1963-1975 (2004).

  • Arbeidsmigrant of vluchteling?

    Sjoerd Klaas Olfers, "Arbeidsmigrant of vluchteling? Achtergronden van de Spaanse migratie naar Nederland, 1960-1980", Working paper Centrum voor de Geschiedenis van Migranten (2004).

Vragen?

Heeft u vragen, ideeën of opmerkingen?

Neem dan contact op met de redactie: