Het verborgen verleden van Wende Snijders

Wende Snijders weet dat haar opa en oma tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië verbleven. Ze zaten daar enkele jaren in een Japans interneringskamp. Hoe was het leven in die kampen?

Europees of Aziatisch
Onmiddellijk na de capitulatie van Nederlands-Indië op zondag 8 maart 1942 belanden de circa 360.000 Nederlanders in de kolonie in een benarde positie. Japan wil alle westerse invloeden uit de Indonesische samenleving verwijderen. Voor Nederlanders is er geen plek meer.

Net als de krijgsgevangenen moeten alle ‘volbloed’ Nederlanders naar interneringskampen. Sommige mensen met ‘gemengd bloed’ - zowel Aziatisch als Europees - ontspringen de dans, ondanks hun Nederlandse staatsburgerschap. In totaal verliezen ruim 80.000 Nederlandse burgers hun vrijheid.

Burgerkampen
Gevangenissen, kazernes, scholen en zelfs ziekenhuizen veranderen tijdens de Japanse bezetting in zogenaamde burgerkampen. Ze liggen verspreid over de hele Indonesische archipel.

De Japanners scheiden de mannen van de vrouwen, kinderen en bejaarden. Deze laatste groep belandt in ‘gezinskampen’ waar met name in het begin van de oorlog iets meer vrijheid is. Zo mogen vrouwen een paar keer per week het kamp uit en extra eten kopen. Vooral tijdens de eerste jaren van de bezetting is verveling en isolement een grote bron van lijden in de kampen.

Bron foto's kamp Lampersari: BEGO, de Bond van Ex-geïnterneerden en Gerepatrieerden van Overzee.

In 1944 voert Japan een drastische verandering door. De burgerkampen vallen voortaan direct onder het bestuur van het leger, waardoor alle mensen in het kamp volgens de wetten van de Japanners nu krijgsgevangenen zijn.

De familie Snijders
Alle geïnterneerden moeten door deze verandering opnieuw worden ingeschreven. In de archieven van de kampen is dankzij deze registratie te achterhalen waar de familie van Wende Snijders in 1944 gevangen zit. 

De opa van Wende Snijders verblijft in het burgerkamp Tjimahi 4 op een oude garnizoensplaats van het KNIL. De locatie van zijn echtgenote en hun drie kinderen is dankzij deze registratie ook bekend. Zij bevinden zich in het burgerkamp Lampersari in Semarang. 

Krijgsgevangenen
De statusverandering van de gevangenen heeft niet alleen administratieve gevolgen. Het leger snoert in 1944 de regels in de burgerkampen flink aan.

De gevangenen moeten voortaan een vaste dagindeling volgen en verplichte werkzaamheden uitvoeren. Voor mannen bestaat de dwangarbeid uit werk op het land of in de havens. Vrouwen werken ook op het land of maken kleding voor het Japanse leger.

Tijdens het nieuwe regime beginnen voedselgebrek, slechte hygiëne en overbevolking hun tol te eisen. Ziektes als malaria, dysenterie en zelfs cholera woeden in de kampen. Ondertussen verhardt de kampbewaking, ze voeren collectieve straffen uit, laten kampbewoners urenlang op appèl staan of houden rantsoenen in.

Vooral de kleine kinderen en kwetsbare ouderen bezwijken tijdens deze laatste fase van de bezetting. De interneringsperiode heeft in de burgerkampen ongeveer 13.000 levens geëist.

Het is als straf bedoeld, de gift van het ‘Vlaamse gouw’ aan de graaf Boudewijn. Wende Snijders ontdekt in Verborgen verleden welke band ze heeft met dit gebied in het huidige België.

Het Vlaamse gouw is in de negende eeuw in het bezit van Karel de Kale, de koning van West-Francië. Maar dit drassige land in de uithoek van het koninkrijk is een probleemgebied. Het wordt geteisterd door plunderende Vikingen.

Liefdesaffaire
Tot grote woede van Karel de Kale gaat zijn dochter Judith er in 861 vandoor met graaf Boudewijn. De koning van West-Francië hoopt op een betere partij voor zijn dochter.

Zelfs de paus bemoeit zich met de kwestie, waardoor Boudewijn en Judith in 863 toch officieel kunnen trouwen. Als verzoening krijgt Boudewijn van zijn nieuwe schoonvader het Vlaamse gouw in ‘leen’. Hiermee breidt hij zijn grondgebied flink uit en krijgt hij als eerste de titel ‘graaf van Vlaanderen’.

Het graafschap
Boudewijns brutale zet om de dochter van de Frankische koning te ‘schaken’ en daarmee zijn gezag uit te breiden, typeert de vernuftige maar voortvarende veroveringsdrang van de graven van Vlaanderen.

Het is de zoon van Boudewijn en Judith die met succes de Vikingen buiten de deur weet te houden. Zijn vader heeft al versterkingen in Brugge en Gent gebouwd, maar graaf Boudewijn II legt een succesvolle muur van burchten langs de kust van Vlaanderen aan. Zijn nakomelingen veroveren met geweld grondgebied op de andere leenheren van het Frankische koninkrijk, zoals de graaf van Brabant.

Onder de heerschappij van de graven ontwikkelt Vlaanderen zich tot een dichtbevolkt en welvarend gebied. Brugge groeit in de dertiende eeuw zelfs uit tot de grootste handelsstad in Noordwest-Europa.

Terug onder Frans gezag
De koning van Frankrijk probeert aan het begin van de dertiende eeuw de graven van Vlaanderen weer onder controle te krijgen. Maar het graafschap geniet inmiddels van zoveel welvaart en onafhankelijkheid dat het zich hiertegen probeert te verzetten. In eerste instantie zonder succes.

Met meerdere grote veldslagen weet de Franse koning Filips IV de Schone de aanhechting van Vlaanderen te bewerkstelligen in 1301. Maar de graafgezinde Vlamingen leggen zich hier niet bij neer en een jaar later volgt de beroemde overwinning tijdens Guldensporenslag. Vlaanderen heeft haar vrijheid terug.

Pas in 1795 verdwijnt het graafschap Vlaanderen als gevolg van de Franse revolutie en de annexatie bij Frankrijk die daarop volgt. In 1830 keert de titel ‘graaf van Vlaanderen’ wel weer terug in het Belgische koninklijk huis. Tot 2001, dan wordt de titel definitief afgeschaft.