Meer geschiedenis? Kijk op NPOKennis.nl
↳ Enter om te zoeken
Kaarsen voor overleden Aids-patient tijdens AIDS Memorial Day in Amsterdam 30-05-1987
Kaarsen voor overleden aids-patient tijdens Aids Memorial Day, Amsterdam 30 mei 1987 © Fotocollectie Anefo

Nieuwe ziekte
In juni 1981 verschijnen in het Amerikaanse New England Journal of Medicine verontrustende berichten over een nieuwe ziekte, vastgesteld bij een groep homoseksuele mannen uit seksueel zeer actieve circuits. Gerept wordt van verschijnselen als Kaposi Sarcoom (een soort huidkanker), longontsteking en een schrikbarende vermindering van de weerstand.

Aanvankelijk noemt men de ziekte GRID, Gay Related Immune Deficiency. Als korte tijd later blijkt dat dezelfde verschijnselen geconstateerd worden bij spuitende drugsverslaafden, hemofiliepatiënten en ontvangers van een bloedtransfusie, wordt de oorspronkelijke aanduiding vervangen door de definitieve naam: AIDS, Acquired Immune Deficiency Syndrome.

De eerste patiënt in Nederland
Jan S., de eerste Nederlandse aidspatiënt, wordt in 1981 in het AMC opgenomen met verschijnselen die verdacht veel lijken op de in Amerika beschreven gevallen. Toch zijn de meeste betrokken artsen in het AMC zich hier niet van bewust. Behandelaar prof. dr. V. Cejka: "Het was werken in de duisternis met een blinddoek voor. Ik waande me in de middeleeuwen. Het was uniek dat je niets kon doen, terwijl we met infectieziekten zo ver waren. Ik wist uit Amerikaanse publicaties dat de ziekte er was, dat er steeds meer patiënten kwamen, dat ze allemaal poppers gebruikten (een middel dat het orgasme intensiveert, red.), en dat ze wisselende seksuele contacten hadden."

Een van de co-assistenten in het AMC is op dat moment Jan van Wijngaarden, de latere coördinator van het aidsteam. Van Wijngaarden, zelf homoseksueel en lid van de Homogroep Geneeskunde, is zeer verontrust door de berichten uit de VS en vraagt de eerste patiënt naar diens seksuele verleden. Het blijkt dat Jan S. een voorkeur had voor seks met Amerikanen. "Dicht bij de haard dus", zo merkt Van Wijngaarden op.

Pas een paar uur voor de dood van Jan S. kan prof. Cejka de diagnose stellen: "Zo’n complexe ziekte had ik nog nooit gezien, de gekste bacteriën kregen een kans. Iedereen stond onder grote druk: artsen, lab, verpleegkundigen. Iedereen kwam erbij, de longarts, de dermatoloog, maar niemand kon iets doen."

Aids is gearriveerd
De ziekte grijpt om zich heen. In januari 1983 worden in Nederland drie patiënten geregistreerd, in juli van dat jaar zeven. In januari 1984 zijn het er dertien en in mei zestien. In juli 1985 zijn er zesenzestig zieken. Andere Tijden blikte in 2002 terug op deze beginjaren van aids in Nederland met de aflevering Aids bereikt Nederland.

26 november 2002

Aids bereikt Nederland

Andere Tijden: Aids: AMC
Bekijk Video
29 min

In 1990 opent het Journaal met groot nieuws: een Nederlands team van onderzoekers onder leiding van professor Buck heeft een middel tegen aids gevonden. Binnen een paar jaar moet er een medicijn op de markt komen om patiënten te genezen. Een media hype met alle gevolgen van dien is het resultaat. De gelauwerde professor Buck staat echter na een half jaar werkloos op straat. Waar ging het mis? Andere Tijden ging in 2005 terug naar de grootste wetenschappelijke affaire ooit in Nederland: De Affaire Buck.

29 november 2005

De Affaire Buck

Andere Tijden Buck buck_home
Bekijk Video
1 min

OVT maakte in 2007 een tweedelige radiodocumentaire over 25 jaar aids. De voormalige co-assistent Jan van Wijngaarden die betrokken was bij de behandeling van de eerste aids-patiënt in Nederland vertelt hoe zijn vermoedens in 1981 weggehoond worden door artsen die denken dat hij spoken ziet. Veel co-assistenten zien namelijk zeldzame ziektebeelden waar ze net in hun studieboek over gelezen hebben. Beluister de documentaire:

17 juni 2007

Het Spoor Terug: 25 jaar AIDS deel 1

a
Bekijk Video
30 min

Het slot van een tweeluik over 25 jaar aids hieronder vertelt het laatste gedeelte van het verhaal van Jan van Wijngaarden. Ondanks het feit dat de behandelende artsen het lang blijven ontkennen, blijkt dat Van Wijngaarden het bij het rechte eind heeft.

24 juni 2007

Het Spoor Terug: 25 jaar AIDS deel 2

a
Bekijk Video
30 min

Vragen?

Heeft u vragen, ideeën of opmerkingen?

Neem dan contact op met de redactie: